با ما بیاموز

بهترین و کامل ترین وبلاگ درسنامه دارای پاسخ تمامی فعالیت های کتب درسی و تدریس درس های پایه ی هفتم به همراه خودآزمایی!

با ما بیاموز

علوم تجربی بخش پنجم فصل یازدهم: یاخته و سازمان بندی آن

ص 93

*واحد ساختار موجودات*

پیکر تمام موجودات زنده از سلول(Cell)ساخته شده است ؛بعضى جانداران مانند باکترى ها از یک سلول و بعضى مانند انسان ها بیش از یک سلول

WBC=گلبول سفید

RBC=گلبول قرمز

*فعالیت*

ص٩٣

با میکروسکوپى که در مدرسه دارید ،روپوست بعضى گیاهان ، پوسته ى داخلى و خارجى پیاز را مشاهده کنید و شکل یاخته هاى ان را رسم کنید.

روپوست پیاز=بشره ى پیاز

*حالا اصن یاخته یعنى چه؟*

یاخته ، واحد ساختار و عمل در موجودات زنده است .

پس هر ساختار زنده اى که تو موجودات زنده وجود دارد از یاخته تشکیل شده و اگه یک قسمت از بدن یک کارى انجام داده در اصل یاخته هاى ما اون کار رو کردن

ص 94

١- همه ى انها هسته دارند

٢-همه ى انها سیتو پلاسم دارند

٣- همه ى انها غشاء پلاسمایى دارند(Plasma Membrance)

* حالا وظیفه ى نقاط مشترک یاخته ها چیه؟*

هسته یک بخشى توى یاخته هست که وظیفه ى * فعالیت ها* و * ویژگى هایى مثل اندازه و شکل * رو تنظیم میکنه

غشاء یاخته کارش محافظت از یاخته و نفوذ پذیرى انتخابى داره یعنى فقط به موادى که خودش میخواد اجازه ى ورود میده مثل بعضى مولوکول ها و مواد زاعد و ترشحى رو از خودش خارج میکنه

سیتو پلاسم ( Cytoplasm ) هم بخشى از یاخته هست که توش اندامک ها -که یکسرى ساختار هاى دورون سلولى هستن و کار هاى متفاوتى انجام میدن - و مواد مورد نیاز بقاى یاخته وجود داره مثل انزیم یا نمک

ص95

Cyto=Cell

شکلى که در بالا مشاهده میکنید ساختار غشاء پلاسمایى هست

غشاء سلولى از کنار هم قرار گرفتن مولکول ها ساخته شده

چه مولوکول هایى؟

کربوهیدرات

لیپید

پروتئین

حالا این مولوکول ها از چى ساخته شده؟ اتم

جنس غشاء سلولى چیه ؟ لیپید برای همینه که ما نرم هستیم

کار غشاء سلولى؟ نفوذپزیرى انتخابى و محافظت از یاخته

گیف نفوذپزیرى انتخابى

هسته هم یک غشاء داره به نام غشاء هسته و خود هسته هم یک هسته داره به نام هستک

ما دو نوع سلول داریم

یاخته جانورى و باکترى

یاخته جانورى شکل مشخصى داره

غشاء هسته داره

اندامک داره

ولى یاخته باکترى هیچ کدومو نداره و فقط مواد هسته اى داره

بر همین اساس موجودات زنده ( بر اساس سلول هاشون) به دو دسته تقسیم میشن:

یوکاریوت ( یاخته جانورى)

یو به معناى حقیقى و کاریوت به معناى هسته

یعنى هسته ى حقیقى و واقعى دارند

پروکاریوت( یاخته باکترى)

پرو یعنى پیش

یوکاریوت مثل

جانوران .گیاهان . قارچ ها. آغازیان( اندازه ى اینها حدود ١٠ تا ١٠٠ میکرومتر هست)

پروکاریوت هم فقط باکترى ها

(معمولا اندازه ى یوکاریوت ها ١ تا ١٠ میکرومتر هست )

بزرگ ترین سلول ها مربوط به سلول تخم پرندگان و خزندگان است. زیرا تخم پرندگان تا تبدیل شدن به سلول یک جوجه کامل با هیچ منبع غذایی ارتباط ندارد و باید همه‌ی غذای مورد نیاز خود را از همان سلول تخم بگیرد و به همین دلیل تخم پرندگان و همچنین خزندگان بسیار بزرگ است.

از بزرگترین سلولها می‌توان سلولهای ماهیچه‌های اسکلتی پستانداران (در حدود 12 سانتیمتر) و سلولهای عصبی (که در برخی از حیوانات بیش از یک متر طول دارد) را نام برد. قطر گلبول قرمز انسان در حدود 7 میکرون و اندازه سلول تخم انسان در حدود 0.2 میلیمتر است و با چشم غیر مسلح قابل روئیت می‌باشد. حال آنکه اسپرماتوزئید طولی در حدود 57 میکرون دارد. بطور کلی اندازه سلولها تابع تنوع پذیری موجودات زنده بوده ، ولی برای هر موجود زنده و سلول معینی کاملا ثابت بوده و ارتباط بین سطح غشا و حجم سلول و همچنین ارتباط بین حجم هسته و حجم سلول ، تعیین کننده این اندازه می‌باشد.

ص 96

سلول هم درست مثل یک کارخانه هر قسمتش یک کاری را انجام می دهند که جاوتر بهش میپردازیم فعلا بیایید با اندامک های سلول اشنا بشیم!

اندامک = اندام کوچک

1.شبکه ی آندوپلاسمی

2. ریبوزوم

واحد ساخت پروتئین

ریبوزوم ها یا به شبکه ی آندوپلاسمی هستند و یا در سیتوپلاسم ازادند.

3.دستگاه گلژی

4. میتوکندری

واحد تولید انرژی

سلول برای ساخت پروتئین و ترشح آن به خارج از سلول، نیاز به انرژی دارد.

میتوکندری ها برای تهیه انرژی از مواد غذایی که وارد سلول شده، استفاده می کنند و انرژی ذخیره شده در مواد مغذی را به سلول می دهند.

پس : هر چه فعالیت سلول بیشتر باشد، تعداد میتوکندری ها در سلول بیشتر است.

5.لیزوزوم

لیزوزوم ها رفتگر سلول هستند. یعنی بخش های فرسوده و صدمه دیده ی سلول را جمع کرده و با انزیم هایی که درون خود دارند انها را میسوزانند .

خب بریم سر اصل مطلب !

داستان از انجا شروع میشود که یک جای دست ما می برد!

بدن به سلول های اطراف بریدگی پیام میدهد که پروتئینی برای ساخت لخته بسازند.مولکول پیام رسان از غشا و سیتوپلاسم سلول عبور کرده و از سوراخ هسته عبور کرده و پیام را به سلول میرساند.

هسته دستورالعمل ساخت پروتئین لخته را نوشته و ان مولکول از هسته خارج شده و وارد سیتوپلاسم میشود...

1.مولکولی که دستور ساخت پروتئین را درون خود دارد، از هسته خارج می شود .

2.ریبوزوم ها از روی دستورالعمل ساخت پروتئین، شروع به ساخت پروتئین های لخته می کنند.

3.پروتئین ساخته شده وارد شبکه آندوپلاسمی می شود.

4.بخشی از شبکه آندوپلاسمی به شکل کیسه کوچکی از آن جدا می شودو پروتئین ساخته شده را با خود حمل می کند .

5.کیسه های کوچکی که پروتئین ها را با خود حمل می کنند، به سمت اندامک دیگری که مسئول بسته بندی است حرکت می کند. این اندامک دستگاه گلژی نام دارد. • پروتئین ها درون دستگاه گلژی بسته بندی و آماده خروج از سلول می شوند.

6.حاال دیگر پروتئین لخته کاملا آماده است که ماموریت خود را انجام دهد و توسط کیسه های کوچک به خون ترشح می شود.

نوش جان!

ص 97

خب حالا که نقش همه ی اندامک ها رو یاد گرفتیم بریم سراغ فعالیت!

رنگ آمیزی یاخته ها و مشاهدۀ اندامک ها

نکته ی اول اینکه

مشاهده ی همه ی یاخته ها بدون رنگ آمیزی امکانپذیر نیست پس:

برای مشاهده ی بهتر یاخته ها آنها را رنگ میکنیم.رنگها به ترکیبات اصلی یاخته می چسبند و آبی متیل رنگی است که به پروتئینهای غشا و هسته میچسبد و آنها را به خوبی مشخص میکند.

آزمایش کنید

وسایل و مواد

روش آزمایش

(تصویر زیر در مدرسه روشنگر تهیه شده)

مقایسۀ یاخته های گیاهی و جانوری

واکوئل

واکوئل ها هم در سلول گیاهی و هم در سلول جانوری یافت می شوند، اما در سلول های گیاهی بسیار بزرگ تر هستند.

واکوئل ها میتوانند مواد غذایی و زاید را هم ذخیره کنند.

در سلول گیاهی معمولا یک واکوئل بسیار بزرگ وجود دارد،این واکوئل، واکوئل مرکزی نامیده می شود. وقتی به گیاه آب می دهید واکوئل ها آب را درون خود می گیرند.

واکوئل ها هم چنین به سلول گیاهی شکل می دهند و آن را محکم نگه می دارند.

پلاست ها

1.کلروپلاست درون خود دانه های سبز رنگی به نام کلروفیل(سبزینه) دارد.

گیاهان به وسیله کلروپلاست می توانند غذاسازی کنند

2.پلاست ذخیره ای بی رنگ است و نشاسته یا غذای ساخته شده را در خود ذخیره می کند

غذاسازی

کلروپلاست نور خورشید را جذب می کند و با استفاده از مواد اولیه یعنی آب و کربن دی اکسید غذا می سازد. در این فرآیند گاز اکسیژن هم ایجاد می شود.

دیواره سلولی

گیاهان علاوه بر غشاء پالسمایی، لایه دیگری به نام دیواره سلولی دارند. دیواره سلولی از مولکول های محکمی ساخته شده است.

دیواره سلولی به سلول شکل می دهد و از آن محافظت می کند.

دو نوع طبقه بندی برای موجودات زنده

تک یاخته ای = بدن جاندار فقط از یک سلول ساخته شده و همه فعالیت ها را با همان یک یاخته انجام می دهد.

پریاخته ای = تعداد زیادی یاخته دارند

*پریاخته ای ساده= همه یاخته ها مثل هم هستند • بین یاخته ها تقسیم کار صورت نگرفته است • هر یاخته مستقل از یاخته های دیگر به فعالیت خود ادامه می دهد.

*پریاخته ای پیچیده=شکل و کار یاخته ها با هم تفاوت دارند • بین یاخته ها تقسیم کار صورت گرفته است • یاخته ها به صورت بافت و بافت ها به صورت اندام سازمان بندی می شوند.

ص99

بافت از اجتماع تعدادی سلول مشابه تشکیل می شود